رکن و عنصر اساسى بنیان خانواده و جامعه را تعلیم و تربیت تشکیل مى‌دهد. از این رو مکاتب فکرى اجتماعى گوناگون، موضع و دیدگاه خود را نسبت به این مسئله بیان کرده‌اند. استاد شهید مطهرى در این کتاب، تعلیم و تربیت را از منظر اسلام با توجه به مبانى و اصول مطرح در این مکتب توحیدى توضیح داده‌اند. از جمله موضوعاتى که در این کتاب مورد توجه قرار گرفته تربیت عقلانى و توأم بودن عقل و علم در مکتب اسلام است. تاریخچه «تعقل از نظر مسلمین» فصل مهمى از این کتاب است که بحث عقل را از حیث تاریخى مورد بررسى قرار مى‌دهد. فعل اخلاقى، کرامت نفس، ریشه الهامات اخلاقى، عوامل تربیت، از دیگر موضوعات اساسى در این کتاب مى‌باشد.