از دیدگاه جامعه شناختی، چه عواملی در نیمه اول سدۀ بیستم میلادی، باعث گذار – هر چند ناتمام – به مردم‌سالاری در ایران شد؟ نخبگان دینی در تحولات دنیای مدرن، چه تاثیری از شرایط اجتماعی آن دوران پذیرفتند و چه بازنگری‌های نظری و عملی در برداشت دینی خود داشتند؟ موضع‌گیری‌های مناسب و نامناسب روحانیت در قبال فرآیند گذار و عملکردهای مؤثر مثبت و منفی ایشان در این فرایند کدام‌اند؟ در این کتاب، برای یافتن پاسخ‌های جامعه‌شناختی به پرسش‌های بالا، سه جنبش گذار در سه مقطع تاریخی، با روش‌های موجود در جامعه‌شناسی تاریخی مقایسه شده‌اند. به کمک بررسی نظری در حوزه‌های تحول فرهنگی، تحول اجتماعی و تحول سیاسی، چارچوب تئوریک مناسبی فراهم شده و با توجه به شرایط کلی تاریخ ایران و جهان در دورۀ مورد نظر، مدلی برای تبیین گذار در ایران از آن چارچوب استخراج شده و مبنای مقایسۀ جامعه‌شناختی قرار گرفته است. منبع: پژوهان